Viêm da dị ứng sau sinh là một trong những bệnh lý ngoài da phổ biến ở phụ nữ giai đoạn hậu sản. Theo thống kê của Viện Da liễu Trung ương, có đến 87% phụ nữ sau sinh từng xuất hiện các biểu hiện liên quan đến viêm da dị ứng trong 6 tháng đầu sau sinh. Mặc dù không đe dọa trực tiếp đến tính mạng, nhưng các triệu chứng kéo dài ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống, tâm lý và khả năng chăm con của người mẹ.

Viêm da dị ứng sau sinh là gì?

Viêm da dị ứng sau sinh là một thể mạn tính của viêm da tiếp xúc, xảy ra do phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch với các yếu tố nội sinh và ngoại sinh trong giai đoạn cơ thể đang hồi phục sau sinh.

Đặc trưng của bệnh là:

• Vùng da viêm đỏ như phát ban, có thể nổi mề đay
• Ngứa, nóng rát, khô da và bong tróc
• Một số trường hợp xuất hiện mụn nước li ti, dễ vỡ gây đau rát

Triệu chứng thường gặp nhất ở các vùng da nhạy cảm như mặt, cổ, tay, bụng và lưng. Nếu không điều trị kịp thời, các tổn thương có thể lan rộng và dễ tái phát thành từng đợt.

Nguyên nhân viêm da dị ứng sau sinh

Viêm da dị ứng sau sinh thường có cơ chế khởi phát đa yếu tố, trong đó phổ biến nhất là:

1. Rối loạn nội tiết tố

Sau sinh, nồng độ hormone estrogen và progesterone thay đổi đột ngột gây ảnh hưởng đến hàng rào bảo vệ da. Nghiên cứu cho thấy, 70% phụ nữ sau sinh có hiện tượng mất cân bằng nội tiết, khiến da nhạy cảm hơn với các yếu tố dị nguyên.

2. Dị ứng thực phẩm

Thực phẩm giàu đạm (hải sản, trứng, sữa bò…) hoặc tinh bột cao dễ gây quá tải cho hệ miễn dịch vốn đang suy yếu. Các phản ứng dị ứng thường xuất hiện sau khi tiêu thụ các nhóm thực phẩm này trong vòng 24 giờ.

3. Thiếu ngủ, stress, sinh hoạt thất thường

Việc chăm con khiến nhiều mẹ bỉm phải thức đêm kéo dài, ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và chức năng điều tiết cortisol – một hormone kháng viêm tự nhiên của cơ thể. Căng thẳng và mệt mỏi cũng là yếu tố kích hoạt cơn bùng phát viêm da.

4. Tiếp xúc với dị nguyên

Mọt số dị nguyên bao gồm: phấn hoa, lông thú, chất tẩy rửa, mỹ phẩm không phù hợp, nước hoa, chất liệu vải, thậm chí cả thời tiết thay đổi. Đây là nguyên nhân hàng đầu của viêm da tiếp xúc sau sinh.

Các thể viêm da dị ứng thường gặp sau sinh

1. Viêm da dị ứng ở mặt

Xuất hiện nhanh sau khi tiếp xúc với mỹ phẩm, khăn mặt, khẩu trang hoặc thực phẩm. Da nổi mẩn đỏ, khô rát, bong vảy, ngứa ngáy. Một số trường hợp có mụn nước kèm theo rỉ dịch. Tình trạng này kéo dài từ vài ngày đến vài tuần và dễ tái phát nếu không tránh được dị nguyên.

2. Viêm da dị ứng do thời tiết

Da phản ứng mạnh với sự thay đổi độ ẩm, nhiệt độ, đặc biệt là khi chuyển mùa. Ban đầu chỉ nổi mẩn ở tay chân, sau lan ra lưng, ngực và toàn thân. Khoảng 30% trường hợp ghi nhận phù môi, mắt hoặc cơ quan sinh dục ngoài.

Viêm da dị ứng sau sinh có lây không?

Câu trả lời là không. Đây không phải là bệnh truyền nhiễm. Tuy nhiên, yếu tố di truyền đóng vai trò đáng kể: Nếu cha hoặc mẹ từng bị viêm da cơ địa, hen suyễn, hoặc viêm mũi dị ứng, khả năng con bị viêm da dị ứng bẩm sinh là 40-60%.

Điều trị viêm da dị ứng sau sinh Ưu tiên an toàn cho mẹ và bé

Điều trị viêm da dị ứng sau sinh đòi hỏi phải đảm bảo an toàn cho mẹ đang cho con bú, tránh các thuốc ảnh hưởng đến sữa mẹ hoặc gây hại cho trẻ. Hướng điều trị gồm:

1. Thăm khám chuyên khoa da liễu

Không tự ý dùng thuốc chống viêm corticoid hoặc kháng histamin vì có thể tiết qua sữa. Bác sĩ sẽ chỉ định thuốc bôi tại chỗ an toàn như:

• Kem hydrocortisone 1%
• Kem dưỡng ẩm chứa ceramide, glycerin, yến mạch koloidal
• Các dung dịch sát khuẩn nhẹ (chlorhexidine…)

2. Chăm sóc da đúng cách

• Tắm bằng nước ấm, không tắm quá lâu, không kỳ cọ mạnh
• Dưỡng ẩm 2–3 lần/ngày, đặc biệt sau tắm
• Mặc đồ cotton, thông thoáng, tránh chất liệu tổng hợp

3. Chế độ ăn uống – sinh hoạt hợp lý

• Bổ sung omega-3, kẽm, vitamin A, E, D từ thực phẩm tự nhiên
• Uống đủ 1.8–2 lít nước mỗi ngày
• Hạn chế hải sản, thực phẩm cay nóng, nhiều đường
• Ngủ đủ, tránh stress, nhờ người thân hỗ trợ chăm bé

Khi nào cần đến bệnh viện?

Mẹ bỉm nên đến bệnh viện nếu tình trạng tổn thương da lan rộng toàn thân, kèm theo ngứa dữ dội kéo dài hơn một tuần mà không có dấu hiệu thuyên giảm. Đây là dấu hiệu cho thấy bệnh đang tiến triển nặng và có thể ảnh hưởng sâu hơn đến sức khỏe tổng thể.

Nếu có biểu hiện nhiễm trùng như da sưng đỏ, xuất hiện mủ, cảm giác đau nhức hoặc kèm theo sốt, mẹ cần được bác sĩ thăm khám ngay để tránh biến chứng nặng hơn do vi khuẩn tấn công.

Ngoài ra, nếu bé bú mẹ có các dấu hiệu bất thường trên da như nổi mẩn, phát ban hoặc rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy, nôn ói, mẹ cần đưa bé đến bệnh viện để kiểm tra kịp thời. Những dấu hiệu này có thể liên quan đến việc bé hấp thụ thành phần thuốc hoặc chất gây dị ứng qua sữa mẹ.

Viêm da dị ứng sau sinh là bệnh lý phổ biến, nhưng có thể kiểm soát được nếu được phát hiện và xử lý đúng cách. Mẹ bỉm không nên chủ quan hoặc tự ý điều trị. Việc thăm khám sớm, xây dựng chế độ chăm sóc da và sinh hoạt hợp lý không chỉ giúp cải thiện triệu chứng mà còn đảm bảo sức khỏe toàn diện cho cả mẹ và bé trong giai đoạn hậu sản đầy nhạy cảm.