Viêm da tiếp xúc Nguyên nhân Triệu chứng và Hình ảnh rõ nét

Viêm da tiếp xúc khởi phát do da tiếp xúc với các yếu tố gây kích ứng hoặc dị ứng trong môi trường sống. Bệnh dễ mắc, dễ tái phát thành nhiều đợt, thậm chí có thể kéo dài suốt đời với các triệu chứng ngứa ngáy, đau rát, tổn thương da diện rộng. Điều này đã gây ra không ít phiền toái và trở thành nỗi ám ảnh của hầu hết người bệnh. Bài viết có sự tham vấn chuyên môn của Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Quy tại phòng khám Đa Khoa Quốc tế Hà Nội sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị bệnh viêm da tiếp xúc.

Viêm da tiếp xúc là gì?

Viêm da tiếp xúc (còn gọi là chàm tiếp xúc) là vấn đề da liễu thường gặp do da bị kích ứng hay dị ứng khi tiếp xúc với các yếu tố gây mẫn cảm cho làn da. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi và không phân biệt giới tính.

Viêm da tiếp xúc có thể gây tổn thương ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, bao gồm tay, chân, bộ phận sinh dục, khuôn mặt, đặc biệt là vùng da quanh mắt với các biểu hiện đặc trưng là ngứa ngáy, nổi mẩn đỏ, sưng đau,… Mặc dù không có khả năng lây nhiễm song viêm da tiếp xúc nếu không điều trị sớm sẽ chuyển biến nhanh chóng sang giai đoạn nặng, gây tổn thương da diện rộng.

Bên cạnh đó, cảm giác ngứa rát, sưng đau khó chịu không chỉ khiến người bệnh gặp nhiều phiền toái trong sinh hoạt mà còn gây mất thẩm mỹ, ảnh hưởng đến sự tự tin và chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân viêm da tiếp xúc 

Dựa vào nguyên nhân gây viêm da tiếp xúc, bệnh được chia ra làm ba loại chính là viêm da tiếp xúc dị ứng, viêm da tiếp xúc kích ứng và viêm da tiếp xúc ánh sáng.

Viêm da tiếp xúc dị ứng

viêm da tiếp xúc dị ứng do đâu/ viêm da tiếp xúc ở trẻ em/ viêm da dị ứng tiếp xúc (dị ứng) ở mặt/ viêm da tiếp xúc dị ứng ở tay

Viêm da tiếp xúc dị ứng là gì được bác sĩ da liễu lý giải như sau: Khi tiếp xúc với chất lạ, da sẽ phản ứng tự miễn dịch ngắn hạn trong khoảng 12 – 72 giờ sau khi tiếp xúc bằng cách giải phóng những hoá chất gây viêm. Từ đó dẫn đến tình trạng viêm da và gây ngứa ngáy. Da có thể bị dị ứng sau nhiều lần hoặc chỉ sau một lần tiếp xúc với chất gây dị ứng.

Viêm da tiếp xúc dị ứng ở tay hoặc ở mặt là những vị trí thường gặp nhất và bắt nguồn từ một số nguyên nhân sau:

• Viêm da dị ứng tiếp xúc với trang sức bằng kim loại, khóa thắt lưng có chứa thành phần hoá học niken
• Dị ứng với da động vật, lông thú
• Dị ứng với một số thức ăn, ví dụ như trái cây có múi họ cam quýt,…
• Dị ứng với hóa chất tạo mùi hương có trong hoá mỹ phẩm như dầu gội, xà phòng, sữa tắm, kem dưỡng da hoặc nhiều mỹ phẩm khác

Viêm da tiếp xúc kích ứng

Viêm da tiếp xúc kích ứng là dạng viêm phổ biến nhất trong ba dạng viêm da tiếp xúc. Phản ứng kích ứng xảy ra khi da tiếp xúc nhiều lần với các hoá chất có tính chất độc hại, đặc biệt là hoá chất mạnh như acid và kiềm. Nếu chất gây kích ứng tiếp xúc hoặc  ở lại trên bề mặt da càng lâu thì phản ứng dị ứng càng nghiêm trọng hơn.

Viêm da tiếp xúc kích ứng do một số tác nhân sau:

• Chất tẩy rửa mạnh trong bột thông cống, nước vệ sinh bồn cầu,…
• Sơn móng tay
• Thuốc tẩy trắng quần áo…
• Hơi cay trong bình xịt hơi cay tự vệ
• Sơn nhà, vecni
• Chất dẻo, nhựa, epoxy
• Chất axit trong pin

Viêm da tiếp xúc ánh sáng 

Viêm da tiếp xúc ánh sáng hiếm gặp hơn, thường có biểu hiện cấp tính hoặc mãn tính do tiếp xúc quá lâu hoặc mẫn cảm với ánh sáng mặt trời. Trường hợp người bệnh sử dụng các loại thuốc hoặc kem bôi có tính nhạy cảm với ánh nắng mặt trời có nguy cơ cao gặp các phản ứng viêm khi tiếp xúc với ánh sáng.

Triệu chứng viêm da tiếp xúc

Hầu hết người bệnh bị viêm da tiếp xúc đều có triệu chứng điển hình là da nổi mẩn đỏ, khô nẻ và ngứa ngáy. Điều này khiến người bệnh khó chịu và gặp rất nhiều phiền toái trong sinh hoạt hàng ngày. Ngoài ra, tuỳ vào từng loại viêm da, nguyên nhân và vị trí tổn thương mà người bệnh sẽ có các biểu hiện khác nhau.

Viêm da tiếp xúc dị ứng

Dấu hiệu đặc trưng khi bị viêm da tiếp xúc dị ứng ở mặt, ở tay chân bao gồm:

• Da đỏ, xuất hiện các nốt phát ban trên vùng má, trán, cánh tay, khuỷu tay, mặt sau đầu gối hoặc da đầu
• Da khô nẻ, thô ráp. Nhiều mảng da bong tróc, đóng vảy và phồng rộp
• Nóng rát, ngứa ngáy kéo dài
• Da nổi các nốt mụn nước nhỏ, khi chạm nhẹ hoặc ma sát có thể rỉ nước
• Xuất hiện các mảng da tối màu hoặc có màu thâm đỏ, nâu xám, sần sùi hơn các vùng da khác
• Viêm da tiếp xúc vùng mắt, vùng kín có thể xuất hiện các vết sưng đỏ trên da

Trong hầu hết các trường hợp, Thông thường, viêm da tiếp xúc dị ứng có thể tự khỏi sau 2 – 4 tuần nếu không tiếp xúc với nguyên nhân gây bệnh. Nhưng trong nhiều trường hợp, viêm da tiếp xúc dị ứng ở mặt có thể kéo dài, tái phát nhiều lần và gây viêm da dị ứng tiếp xúc bội nhiễm. Đây là tình trạng dị ứng thể nặng do các nốt mụn nước trên da vỡ, tạo điều kiện cho các loại vi khuẩn, vi trùng xâm nhập vào cơ thể và gây ra triệu chứng sưng đỏ và đau rát. Nếu không điều trị đúng cách có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng máu, hoại tử da,…

Viêm da tiếp xúc kích ứng

Triệu chứng viêm da tiếp xúc kích ứng có thể xuất hiện nhanh trong vài phút hoặc vài giờ sau khi tiếp xúc với chất kích ứng nhưng có trường hợp đến muộn sau 8 – 24 giờ hay thậm chí là 2 tuần. Các triệu chứng viêm da nhẹ như đỏ da, nổi mụn nước và hơi ngứa nhẹ có thể tự khỏi được và nhanh lành sau vài ngày hoặc vài tuần ngừng tiếp xúc với chất kích ứng. Nhưng nếu da tiếp xúc lâu với các hóa chất mạnh như acid, kiềm thì biểu hiện bệnh sẽ nghiêm trọng hơn và cần can thiệp chuyên khoa để khắc phục tình trạng bệnh hiệu quả hơn:

• Da khô căng, có cảm giác châm chích, bỏng rát
• Da khô nứt nẻ, xuất hiện các mảng vảy đỏ, dày lên nổi bật hẳn so với các vùng da thông thường
• Nổi sẩn đỏ trên da, phù nề và hơi đau
• Xuất hiện nhiều bọng nước, mụn nước, thậm chí là mụn mủ trên da

Ngoài ra, cần chú ý đến biểu hiện viêm da tiếp xúc do côn trùng, đặc biệt là kiến ba khoang.

Viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang cắn là thể bệnh cấp tính do da tiếp xúc với chất pederine (C24H43O9N). Chất này có độc tính mạnh với khả năng gây cháy, bỏng da. Sau khi tiếp xúc, người bệnh sẽ thấy vùng da đỏ, hơi khô căng cùng triệu chứng ngứa rát. Sau khoảng 6 – 12 giờ sẽ xuất hiện vệt đỏ dài kích thước từ vài mm đến vài cm, hơi phù nề kèm theo các nốt mụn nước với kích thước to nhỏ không đều nhau. Lúc này có hai trường hợp xảy ra:

• Nếu viêm da nhẹ, vùng tổn thương sẽ khô lại mà không bị bọng mủ sau khoảng 5 – 7 ngày. Tuy nhiên sẽ để lại vết thẫm màu và có thể mờ dần sau một khoảng thời gian.
• Nếu viêm da nặng, mụn nước lan rộng và hình thành mụn mủ, bọng mủ gây viêm loét. Nếu không chăm sóc và điều trị đúng cách, vết thương dễ bị nhiễm trùng, gây hoại tử da và để lại sẹo.

Viêm da tiếp xúc ánh sáng

Tổn thương da do viêm da tiếp xúc ánh sáng thường giới hạn ở vị trí tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời, thường gặp nhất ở vùng cổ, mặt, vùng hình chữ V của ngực và mặt duỗi cánh tay. Viêm da tiếp xúc ánh sáng có đặc điểm giống một vết cháy nắng quá mức nên bệnh nhân sẽ cảm thấy nóng rát và hơi đau. Một số trường hợp có thể nổi mụn nước không đau kèm theo triệu chứng ngứa rát. Ngoài ra, vùng da tổn thương sau viêm nhiễm sẽ tăng sắc tố da, trở nên tối màu hơn các vùng da bình thường.

Viêm da tiếp xúc có nguy hiểm không?

Viêm da tiếp xúc mặc dù không gây nguy hiểm cho sức khỏe song những triệu chứng khó chịu của bệnh lại ảnh hưởng khá nhiều đến sinh hoạt và tâm lý của người bệnh, đặc biệt là trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh.

Nhiễm trùng da

Khi bị viêm da tiếp xúc, da sẽ bị khô căng, nứt nẻ, bong tróc và vô cùng ngứa ngáy, khó chịu. Nếu người bệnh gãi, làm trầy xước da sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus, nấm men,… xâm nhập.

Một số trường hợp viêm da thể nặng xuất hiện các bọng nước, mụn nước, thậm chí là mụn mủ rỉ dịch vàng không đảm bảo vệ sinh tốt làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và hoại tử da.

Ảnh hưởng đến tâm lý

Viêm da dị ứng tiếp xúc ở mặt, viêm da tiếp xúc ở tay, vùng cổ,… gây mất thẩm mỹ, khiến người bệnh, đặc biệt là chị em phụ nữ tự ti, mặc cảm, ngại giao tiếp với người xung quanh. Đối với trẻ em, những triệu chứng bệnh viêm da khiến trẻ dễ bị bạn bè trêu chọc, bắt nạt, thậm chí là cô lập. Điều này khiến các bé  trở nên nhút nhát, mặc cảm, khó hòa nhập với tập thể.

Giảm chất lượng cuộc sống

Bệnh viêm da tiếp xúc nếu không kiểm soát tốt có thể kéo dài cả đời, tác động không nhỏ đến cuộc sống của người bệnh. Tình trạng ngứa ngáy, đau rát thường xuyên dễ mất tập trung khi làm việc và học tập, thậm chí làm rối loạn giấc ngủ của  người bệnh

Nguy cơ hen suyễn, viêm mũi dị ứng

Bệnh viêm da tiếp xúc dị ứng ở trẻ em (dưới 13 tuổi) có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn và viêm mũi dị ứng. Hai vấn đề này có mối liên quan với nhau và cần được phát hiện sớm để kiểm soát và điều trị kịp thời.

Phác đồ điều trị viêm da tiếp xúc

Đối với viêm da tiếp xúc do dị ứng hay kích ứng, cần can thiệp y khoa sớm, đúng cách để giúp chữa dứt điểm tình trạng bệnh và ngăn chặn biến chứng nhiễm trùng, hoại tử da.

Tại  cơ sở y tế chuyên khoa da liễu, tùy vào từng nguyên nhân gây viêm da tiếp xúc cũng như tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ lên phác đồ điều trị phù hợp. Hiện nay, bệnh viêm da tiếp xúc có thể điều trị khỏi bằng phương pháp dùng thuốc kết hợp liệu pháp ánh sáng và chăm sóc tại nhà.

Điều trị viêm da tiếp xúc bằng thuốc

Dựa trên nguyên nhân và tình trạng viêm da cụ thể mà bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc bôi hoặc thuốc uống. Một số loại thuốc thường dùng để điều trị viêm da tiếp xúc là:

• Kem dưỡng ẩm: chứa chất làm mềm da, có tác dụng giữ ẩm, giảm tình trạng khô căng, nứt nẻ, nhờ đó giúp giảm viêm ngứa và hỗ trợ quá trình hồi phục tự nhiên của da.
• Thuốc chống viêm được kê toa dưới dạng kem hoặc thuốc mỡ để kháng viêm, giảm ngứa, giảm dị ứng, kích ứng da. Trường hợp viêm da tiếp xúc nặng có thể dùng thuốc đường uống hoặc tiêm. Thuốc chống viêm chứa thành phần corticosteroid mang lại hiệu quả nhanh chóng nhưng thường đi kèm với các tác dụng phụ nên chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn. Với những vùng da mỏng, nhạy cảm như da mặt, bộ phận sinh dục, vùng da có nếp gấp,… không được sử dụng thuốc có nồng độ cao bởi dễ làm tổn thương và gây teo da.
• Thuốc kháng sinh: Viêm da tiếp xúc thể nặng có vết loét hoặc xuất hiện nhiễm trùng cần dùng kháng sinh dạng uống hoặc thoa để kháng khuẩn, chống viêm và ngăn chặn nguy cơ hoại tử da.
• Thuốc kháng histamin với thành phần chính là cetirizine và hydroxyzine giúp điều trị dị ứng và có tác dụng giảm ngứa.

Lưu ý: Người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ, đảm bảo dùng thuốc đúng liều lượng, đúng thời gian quy định. Không tự ý thay đổi đơn thuốc hoặc ngưng thuốc khi thấy triệu chứng bệnh cải thiện mà chưa có chỉ định của bác sĩ. Ngoài ra, người bệnh không nên dùng thuốc chữa viêm da tiếp xúc bừa bãi vì có thể khiến tình trạng bệnh tiến triển nặng hơn, gây khó khăn cho quá trình điều trị về sau cũng như tiềm ẩn nguy cơ lờn thuốc, nhiễm độc.

Trong quá trình điều trị, nếu triệu chứng bệnh không cải thiện hoặc nhận thấy các biểu hiện bất thường khác, cần báo ngay với bác sĩ để được xem xét và thay đổi đơn thuốc (nếu cần).

Liệu pháp ánh sáng khắc phục tình trạng viêm da tiếp xúc

Nếu người bệnh không đáp ứng điều trị tại chỗ hoặc viêm da tiếp xúc tái đi tái lại nhiều lần thì bác sĩ sẽ áp dụng liệu pháp ánh sáng. Phương pháp này sử dụng tia cực tím hoặc đèn chiếu để ngăn chặn các phản ứng miễn dịch gây ra tình trạng dị ứng, kích ứng. Nhờ đó giảm nhanh triệu chứng viêm ngứa, đau rát, nổi mụn, bọng nước gây viêm nhiễm.

Liệu pháp ánh sáng mang lại hiệu quả điều trị cao song ít được áp dụng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ do tiềm ẩn nguy cơ khiến da bị lão hoá sớm và ung thư da.

Chăm sóc tại nhà

Ngoài điều trị chuyên khoa theo chỉ dẫn của bác sĩ thì người bệnh cần kết hợp chăm sóc tại nhà đúng cách để nâng cao hiệu quả điều trị và phòng ngừa nguy cơ tái phát. Dưới đây là một số hướng dẫn chăm sóc và bảo vệ da người bệnh có thể tham khảo để áp dụng tại nhà:

• Tránh xa các chất gây kích ứng, dị ứng da

Để điều trị viêm da tiếp xúc hiệu quả, điều quan trọng nhất là tìm ra chính xác yếu tố gây kích ứng gây dị ứng da và tránh tiếp xúc với chất này. Một số hoá phẩm dễ gây kích ứng da người bệnh cần lưu ý là mỹ phẩm, dung dịch vệ sinh vùng kín, nước hoa, xà phòng tắm, thuốc tẩy quần áo, đồ ăn gây dị ứng,… Ngoài ra, người bệnh cần cân nhắc một số thực phẩm dễ gây dị ứng như đậu phộng, trứng, sữa, hải sản, nấm,…

• Chườm mát

Ngay khi nhận thấy viêm da tiếp xúc, cần loại bỏ ngay chất gây kích ứng trên da bằng nước sạch hoặc dùng khăn lạnh sạch để đắp lên vùng da tổn thương. Điều này giúp hạn chế ảnh hưởng của chất gây dị ứng, kích ứng lên da,đồng thời giảm cảm giác ngứa, bỏng rát. Lưu ý, không tự ý dùng các dung dịch làm dịu da khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ.

• Bảo vệ da cẩn thận

Cắt móng tay, rửa tay thường xuyên và hạn chế chạm lên vùng da tổn thương. Đặc biệt không gãi ngứa hay làm trầy xước vùng da bị kích ứng bởi điều này có thể khiến tình trạng viêm da tiếp xúc nghiêm trọng hơn, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Nếu bọng nước, mụn mủ rỉ dịch, cần đảm bảo vệ sinh sạch sẽ, kết hợp dùng băng ướt, băng khô để băng vết thương lại khi ra ngoài. Điều này tránh cọ xát và đảm bảo vết  thương không bị nhiễm khuẩn.

Khi da bắt đầu hồi phục, cần tránh để ánh nắng chiếu trực tiếp lên vùng tổn thương vì lớp da non mỏng và vô cùng nhạy cảm.

Bệnh viêm da tiếp xúc ảnh hưởng nhiều đến chất lượng sống cũng như tâm lý của người bệnh. Hy vọng với những thông tin mà bài viết cung cấp, bạn đọc sẽ có thêm kiến thức về viêm da tiếp xúc, đặc biệt là biết cách nhận biết triệu chứng và cách điều trị hiệu quả. Nếu có thắc mắc cần giải đáp, hãy liên hệ với chúng tôi qua số điện thoại 0969 668 152 – 02437 152 152, bác sĩ da liễu sẽ liên hệ trong thời gian sớm nhất.